Ouarzazate’de zorunlu konaklama sonrasında gezimizin son durağı olan Marakeş’e doğru sabah erkenden yollara düştük. Rehberlerimizden sevgili Alkan gezi boyunca sabah erken saatlerde yolculuğa çıkma konusunda ısrarcı oldu. Bu erken yola düşmelerin faydasını günün ilerleyen saatlerinde göreceğiz. Her şey umulan gibi giderse önce UNESCO Kültür Mirası Listesinde bulunan Aït Benhaddou Ksar ziyaretimiz olacak. Arkasından da Marakeş ve Ouarzazate şehirlerini birbirlerine bağlayan Yüksek Atlas Dağları‘ndaki dağ geçidi Tizi n’Tichka‘dan geçerek Marakeş’e ulaşacağız. Yaklaşık 210 km’lik yol, 4 saat kadar sürecek.

Ouarzazate’den çıkıştan kısa bir süre sonra Atlas Film Stüdyoları önünden geçtik. Stüdyo sabahın bu vakti gezmek için kapalı ama şahsen bu dar gezi gününde orası yerine, Marakeş’e erken varabilirsek, Saadi Türbelerini görmeyi tercih ederim. Marakeş’e erken varırsak orayı ziyaret etme şansını zorlamaya niyetim var.

Çıkıştan 30 km sonra da Aït Benhaddou Ksar gezisini yapacağımız alana geldik. Aït Benhaddou Ksar Ounila Nehri‘nin bir tarafına kurulu, diğer tarafta ise yeni köy var. Aracımızı park ettiğimiz yeni köy tarafından kısa bir yürüyüşle, nehrin üzerine kurulu köprüden geçerek Kasr’a giriş yaptık.

Aït Benhaddou Ksar 1987’den beri UNESCO Dünya Mirası Listesi içinde ve burası Fas toprak mimarisinin güzel bir örneği olarak kabul ediliyor. Murabıtlar döneminden, yani 11. yüzyıldan beri yerleşim olduğu biliniyor. Alandaki mevcut binaların hiçbirinin 17. yüzyıldan öncesine ait olduğuna düşünülmüyor. Ancak buradaki binalar yüzyıllar önce kullanılan inşaat yöntemlerinin aynısı ve tasarımlarıyla inşa edilmişler. Bu köy Sahra ötesi ana ticaret yollarından birinin üzerinde olduğu için önemli. Kelime olarak “Haddou” bir isim. Kasrın adı “Haddou’nun oğluna ait” anlamına gelebilir” deniyor. Ama Haddou tarihsel olarak kimdir? Bir kaynaKta rastlamadım.

Aït Benhaddou’yu bu kadar çekici kılan şey, sıkıştırılmış toprak mimarisinin burada bütün olarak özel olması ve güzelliği. Burada gezerken eskilere ışınlanmışsınız hissine kapılıyorsunuz. Afrika ve Orta Doğu’da tipik olan bu teknik, insanlara inşaatta maliyet açısından çok verimlilik sağlamış. İnşaat için gerekli tüm malzeme, çamur ve yerel toprakların, sertleştirilmiş bir yapı oluşturmak için saman ve kireç gibi bağlayıcı malzemelerle karıştırılması ile elde ediliyor. İnşaat yöntemi nispeten uygun fiyatlı olsa da, bu malzeme ile yapılan inşaat zamanla suya karşı nispeten geçirgen hale gelebildiği için sürekli bakım gerektiriyor. Günümüz şartlarında kervan yolunun önemini kaybetmesi, insanların burayı terk etmeleri ve binaların bakımsız kalmaları ile bazı binaların duvarlarında çökmelerbaşlamış. Yine de Tinghir’deki Kasr kadar çöken ve bakımsız bina yok. Bakımsız bir binanın yağmur suları karşısındaki ortalama ömrünün 20 yıl olduğu söylendi.

Kasr içine girip tepeye doğru yürümeye başladık. Sabahın erken saatleri olduğundan etrafta bizden başka turist yok. Işık ise fotoğraf çekimi için çok uygun. Çoğu bakımlı, bir kısmı ise harp haldeki evler arasından geçiyoruz. İlk olarak güzel bir kasbahın yanından geçtik. Dış duvarlarındaki süslemelerle çok güzel gözüküyor. Sanırım içeriye ziyaret var. “Vakit kalırsa sonra gireriz” düşüncesi ile dışarıdan fotoğraf alıp yola devam ettik ve yukarılara doğru yöneldik.

Bir evin önünde, tezgahına satılık malzemeleri dizmeye çalışan bir yerliye rastladık. Selam verdik, selamını aldık. “Gladyatörün evi, buyrun gezin” deyince içeriye daldık. Aït Benhaddou çok sayıda filmin dekoru olmuş. Ama en çok konuşulan, Russell Crowe’un uluslararası kariyerini başlatan 2000 yılı yapımı Gladyatör filmi.

“Gladyatör bu evde ne yapmış ki” diye meraktan içeriye girdik. Bu kerpiç evleri içeriden, yakından görmenizi mutlaka tavsiye ederim. Güya filmin hücre sahnelerinden birisi burada çevrilmiş. Adamın yalancısıyım tabii! Ancak üç katlı evin terasından manzara güzel. Zamanında minimalist bir yaşam tarzı zorunlulukmuş. Odalar ve mutfak küçücük gözüküyor. Terastan manzarayı fotoğraflayıp, gezi bedelini de ödeyerek çıktık. Bu evin karşısında, kapısında “Sinagog” tabelası olan bir bina var. Zamanında buradaki çok kültürlülüğün bir işareti.

Yolu hep yukarı doğru takip ederek en tepeye kadar çıktık. Dükkanlar yeni yeni açılıyordu. Yukarıya çıktıkça manzarada farklılaşıyor, daha da güzelleşiyor. Fotoğraf çekmeye doyamıyoruz.

En sonunda bir zamanlar kasrın tahıl deposu olarak kullanılan tepeye ulaştık. Berberi kültüründe savunmalı tahıl ve erzak depolarına “Agadir” deniyor. Genellikle hem güvenlik amacıyla hem de tahılı nemden korumak için köylerin en yüksek ve stratejik yerine inşa ederlermiş.

Ait Benhaddou’daki agadir, kervan yolu üzerindeki bu önemli stratejik köyün en önemli noktası. Buradan manzara müthiş. Gün batımında da buradan fotoğraf çekmek başka bir zevk olacaktır.

Tepede tur attıktan sonra genişçe bir terası olan bir kafeye oturduk. Kahvelerimizi yudumlarken ortamın keyfini çıkarttık.

Aït Benhaddou, TV kanalı olan HBO’nun dizisi “Game of Thrones“‘ta da yer almış. Üçüncü sezonda Aït Benhaddou, “Yunkai Sarı Şehri” canlandırmak için film seti olarak kullanılmış.

Senaryo gereği dizide, Kraliçe Daenerys Targaryen savaştan sonra şehri kölelikten kurtarıyor. Şehrin ana kapısı önünde sakinler yeni kavuştukları özgürlükleri için toplanıyorlar. Bu sahne için dizinin yapımcısı bugün hala ayakta duran bir tören kapısı inşa ettirmiş. Önce “UNESCO böyle bir şey nasıl izin verdi?” diye düşündüm. Sonunda setin belirlenen resmi bölgenin dışında inşa edildiğini okudum. Aşağıdaki fotoğrafımda gördüğünüz gibi film için yapılan anıtsal kapı, hemen nehre yakın kısımda ve aslında kasrın dışında. Adamların tasarımı, çevredeki mimariyle o kadar iyi uyum sağlıyor ki, bunun bir televizyon dizisi için özel olarak yapılmış bir fon olduğunu anlamanız mümkün değil. Ben de zaten orada iken hiç anlamamıştım.

Kahve keyfinden sonra grup olarak dönüşe geçtik. Alanın tamamını 1 saat içinde gezmek mümkün değil. Yukarıdan görüp de, Aït Benhaddou’nun gezmediğimiz kısmını da hızlıca gezelim istedik.

Zemin seviyesinde olan bu alanda meğerse Gladyatör filmindeki meşhur dövüş sahnesi çekilmiş. Aşağıdaki fotoğraflar alana aitler.

Aït Benhaddou gezisi hepimizi çok mutlu etti. “Güne çok iyi başladık” diyerek otobüsümüze binip Marakeş’e doğru tekrar yola düştük. “Marakeş’e erken varacağız ve yarın dahil 1,5 gezi günümüz olacak” diye düşünüyorum. Programda olmayan ama benim çok görmek istediğim Saadi Türbeleri’ni de ayarlamaya çalışıyorum. Meğerse erken sevinmişiz. Otobüsümüz bir süre sonra ciddi bir arıza daha yaptı ve gezide ikinci kez yolda kaldık. İkinci otobüs ve ikinci yolda kalış! Bizimkisi artık Fas çöllerinde kutup ayısına rastlamaya benzedi. Yaklaşık 3 saat bir zaman kaybı yaşadık. Marakeş’e varışımız geç oldu.

Tamir işi bitince yeniden otobüsle yolculuğa başladık. Yüksek Atlas Dağları’nı aşmamız gerekiyor. Tizi n’Tichka, Fas’ta deniz seviyesinden 2.205 metre rakımda bulunan yüksek bir dağ geçidi. Orada tepedeki tabelada 2260 nt yazsa da doğru olanı yukarıda yazdığım. Tizi n’Tichka, Berberi dilinde “Zorlu dağ merası” anlamına geliyor. Geçit, Fas’ın orta kesiminde, Marakeş ve Drâa-Tafilalet bölgeleri arasındaki sınırda yer alıyor.

Yani coğrafi olarak geçit, Büyük Marakeş Ovaları ile Yüksek Atlas dağlarındaki Sahra Çölü‘nün giriş kapısı arasında bulunuyor. Bu yolu Romanya’daki Transfăgărășan Yolu’na benzettim. Yol kıvrıla kıvrıla gidiyor.

Bu yol çok eski zamanlardan beri biliniyormuş ve eski bir kervan yoluymuş. Yol, 1936 yılından itibaren Fransız ordusu tarafından askeri otoyol olarak yapılmış ve asfaltlanmış. Zirveye giden yol, Col du Tichka ve Tizi n’Aguelmous olarak da biliniyor.

Sonunda Atlas Dağlarını aşıp Kutubiye Camii, Kasbah, surlar, anıtsal kapılar, bahçeler, Bandiâ Sarayı, Bin Yusuf Medresesi, Saadi Türbeleri ve adeta bir açık hava tiyatrosu olan Jemaa el-Fnaa Meydanı ile 1985’den beri UNESCO Kültür Mirası Listesi içindeki Marakeş’e vardık. Orijinal adı Berberi dilinde “Mur (n) akush” olup, “Tanrının Ülkesi” anlamına geliyormuş. Fas’ın Kazablanka, Tanca ve Fez’den sonra 4. büyük ve kırmızı surları ve sonrasında kırmızı kumtaşından inşa edilen çeşitli binaları nedeniyle “Kızıl Şehir” lakaplı Marakeş’e sonunda giriş yaptık.

Yarın Marakeş’e devam ederiz

Gezekalın

17.05.2025