Maskat gezimizin ikinci gününü sabahın erken saatlerinde başlattık. Bunun nedeni Sultan Kabus Ulu Camisini (Sultan Qaboos Grand Mosque), saat 12:00’de şnorkelle dalış yapacağımız Bandar Khayran gezisi öncesi bitirebilmekti. Zaten saat 11:00’den sonra Sultan Kabus Ulu Camisi geziye kapatılıp, sadece ibadete açık hale geliyor. Buraya ziyaret ücretsiz.

Sultan Kabus Camisi aslında yeni bir cami ve 1995 yılında yapımına başlanılıp, 2000 yılında ibadete açılmış. Açılış Sultan Kabus’un saltanatının 30. yılına denk getirilmiş. Umman diğer Arap Yarımadası ülkelerinden ayrılan ve konunun başlığını seçmeme neden olan kendine has monarşisi ve Sultan Kabus gibi ilginç lideri olan bir ülke. Sultan Kabus, ölmeden önce yapılmış ve dünyanın en zengin hanedanları sıralamasını gösteren listeye göre 10. sırada olan zengin bir sultan. Bu sultan ülkedeki çoğu alt yapı yatırımlarını ve cami gibi kamu binalarını kendi parası ile yaptırması ile biliniyor. “Zaten ülkenin tüm gelir paraları kendi kasasına akıyordu. Azıcığını vermiş de ne olmuş yani?” diyeniniz olabilir ama Sultan veya kral olup ta zenginliği sadece kendine saklayan örnekler çok değil mi? Sonuçta monarşik bir düzenden bahsediyoruz. Sultan Kabus babası ve diğer ataları gibi “Tüm paramı mezara götüreceğim! Kim karışır?” ya da Devletin yolundan bana ne? Kıyıdan Hacer Dağları eteklerine kadar iyi yol olsa yeter.. Dağdan sonrası beni ırgalamaz arkadaş!” diyebilirdi. Ama dememiş ve iyi de yapmış. İşte bu muazzam cami de, ülkenin hemen her şehrinde kendi adı ile yaptırdığı diğer camiler gibi, kendi parası ile yaptırdığı kamusal binalardan bir tanesi.

1991 yılında Sultan Kabus, annesi adına bir Cami yaptırmak ister ve bunun için birçok mimarın katıldığı bir proje yarışması düzenlenir. Londra’da yaşayan fakat Ummanlı bir mimar yarışmayı kazanır, caminin yapımına başlanır. Sultan, 2020 yılında vefat ettiğinde de cenaze namazı bu Camide kılınmış.

Caminin İslam’ın 5 şartını simgeleyen 5 adet minaresi var ve ana minare diğerlerinden daha da büyük (90 metre). 416.000 m²‘lik bir alana yerleştirilmiş camide, avlu da göz önüne alınırsa; 20.000 kişi aynı anda ibadet edebiliyormuş. Caminin etrafında oluşturulan bahçe ve koridorlar, ona çok ayrı bir güzellik katıyor. Zeminde kullanılan mermerler İtalya’dan getirilmiş.

Ben çok az caminin içinden ve/veya dışından etkilenmişimdir. Bunların çoğu da Mimar Sinan Camileri olmuştur. Yeni camileri ne kadar büyük olurlarsa olsunlar kişiliksiz ve duygusuz, insanı ulu yaradan için ibadet edilen yerler imajından uzak görmüşümdür. Ama Maskat’taki Sultan Kabus Ulu Camisi insanı hem dışından ve hem de içinden çok etkiliyor. Hele bir de uzaktan şahit olduğumuz gece ışıklandırması var ki değmeyin gitsin.

Caminin 6500 kişinin aynı anda ibadet edebildiği ana mabet bölümünde var olan 8 ton ağırlığındaki büyük avize insanı hayretler içinde bırakıyor. Avize Avusturya’dan getirilmiş Savarovski taşlardan yapılmış ve avizede 1122 ampul kullanılmış. Esas hayrete düşüren ise avizenin içinde 7-8 kişinin yürüyebileceği bir merdiven sisteminin yapılmış olduğu bilgisi. Böylece bakımı rahatlıkla yapılabiliyormuş. Camide ayrıca 34 adet küçük avize de bulunuyor.

Caminin bir diğer özelliği ise ana mabet içindeki halısı. Halı yekpare olup, tamamen burası için 600 İranlı kadın tarafından 4 yıl boyunca ve 85 ayrı parça olarak dokunmuş. Daha sonra Camide birleştirilmesi yapılmış.

Kadınlar için olan taraf ise daha küçük ve daha az gösterişli. İlk olarak buraya girince “Bu mudur Ulu Cami dedikleri?” demiştim kendi kendime. Ama ana mabedi görünce “Budur Ümit’cim!” dedim tabii ki..

Bahçede bulunan ve Hindistan’dan getirilen Asoca Ağacı, özellikle Kraliyet ailesine ait yapılarda veya önemli binaların etrafında süsleme amacıyla kullanılan bir ağaçmış.

Sırası geldi Sultan Kabus’tan biraz daha bahsedelim diyorum. Modern Umman’ın kurucusu olmasını aslında ben bu adamın kaderi değil, kendisine verilmiş bir vazifesi olarak düşünüyorum. 1940 yılında doğduktan sonra ilk eğitim yıllarını Salalah’da geçirmiş. 16 yaşında ise İngiltere’ye eğitime yollanmış. 20 yaşında İngiliz Kraliyet Askeri Akademisine girmiş. Buradaki eğitimden sonra İngiliz ordusunda hizmet vermiş. Arkasından kendisine eşlik eden bir İngiliz Askeri diplomat ile dünya turuna çıkmış ve görgüsünü artırmış. Umman’a dönünce babası onun fikirlerinden ve o fikirlerin uygulanması halinde saltanata olacak olan etkilerinden korkmuş olsa gerek, onu Salalah’da sarayda ev hapsine yollamış. Sultan Kabus, İngiliz dostları yardımı ile babasını devirip kendisi saltanatı devralmış. Babasını ise İngiltere’ye sürgüne yollamış.

Sultan Kabus bence başlarda İngiltere’ye olan borcunu ödemiş. Petrolün Umman topraklarında bulunduğu ilk yıllarda %100’ü İngiltere’ye ait olan petrol gelirlerinin, zaman içerisinde, %60 hakkını Umman için alabilmeyi becermiş. Ülkenin zengin kıyısı ile fakir dağlık iç bölge kabile halklarını birleştirmeyi ve birleşik Umman Sultanlığı’nı kurmayı başarmış. Geliri alt ve üst yapılara, yola, hastaneye okula harcamış. Yönetim hala monarşik düzen ama diğer Arap Yarımadası ülkelerine göre kendilerine has yönetim şekilleri var. Ülkedeki bazı uygulamalar, bulunduğu coğrafyanın gerektirdiği şekilde bırakılmış ya da bırakılmak zorunda kalmış. Tam olarak bilemiyorum ama işte tam da burada Mustafa Kemal Atatürk’ün benzersiz özelliği ve kökten devrimciliği kapatılamaz bir fark yaratıyor. Yine de Sultan Kabus’a saygı duyduğumu ifade etmeliyim.

İşte Maskat içinde gezdiğimiz Müze gibi Kraliyet Opera Binası da, Sultan Kabus’un Avrupa’da aldığı eğitimin, dünya gezisi ile edindiği uluslararası sanata ve kültüre dair izlenimlerin ülkeye yansıtılması olsa gerek. Arap Yarımadasının ilk opera binası 2011 yılında hizmete açılmış. Tek kelime ile muhteşem bir yapı. Maskat’taki hemen her bina gibi dışarıdan bembeyaz renkte ve düz bir bina gibi gözüküyor. Binanın içinde ise kendinizi kaybedeceksiniz. Gezi öncesi bu salonda bir eser izleyebilmek için çok bakındım ama maalesef biz orada iken programlı bir performans yoktu.

Aracınızı ücretsiz park yerine park edebiliyorsunuz. Burası aslında bir kompleks. Yan tarafa güzel sanatlar le ilgili binalar ve alış veriş merkezi yapmışlar. Opera binasına gezi için giriş ücretli ve 3,15 OMR. Bir rehber eşliğinde gezebiliyorsunuz.

Opera binasının fuayesi müthiş. Tavan döşemeleri, daha sonra gezeceğimiz Jabrin Kalesi (Jabreen Castle) tavan süslemelerinden esinlenilerek yapılmış. Modernite ile yerel mimari sanatın bir araya gelince yaratılabilecek olan güzelliğinin en iyi örneklerinden. Yer döşemelerindeki mermerler yine Ulu Camide olduğu gibi İtalya^dan.

1100 kişilik salon ise ayrı bir dünya. Sahnede inanılmaz bir derinlik yaratılmış. Sahne döner bir sahne ve yerden yukarıya çıkabilen platformlar varmış. Orkestra yeri aşağı bölümde olduğundan gözükmüyor.

Her bir sıranın arkasında birer küçük ekran var. Buradan bir kaç dilde tercüme yapılarak performansı yapılan eseri herkesin anlamasına olanak sağlanıyor. Üst katta krala ait loca ve yanlarda da kraliyet ailesine ait başka localar var. Çok güzel bir mekan. Maskat’ta mutlaka gezilmeli.

Opera binası sonrasında Maskat’ın Qurum Bölgesini gezmeye gittik. Bu bölge Maskat’ın en güzel ve lüks semtlerinden bir tanesi. Qurum’da sahilde yürümek çok zevkliydi.

Burada ayak üstü yiyebileceğiniz yerlerden D’Arcy’s Kitchen Shatti tavsiye edilen atıştırmalık yemek yeme yerlerinden biri olarak bulunuyor.

Maskat benim gördüğüm en temiz ve en güvenli şehirlerden. Kimseden rahatsız olmuyorsunuz. Herkes kendi işinde. Size her zaman yardımcılar. Bir tek trafikte araç kullanmalarını sevmedim. Hemen dibinizden takip etmeye bayılıyorlar. Bu arada Maskat’ta araç kullanırken ceza yeme olasılığınız çok yüksek. Bunca yıllık araç kullanmışlığımda 4 kez ceza yedim, bir tanesi Maskat’ta araç kullanmam sırasında oldu. Maskat içinde araç kullanmak kolay ama çıkışları ve girişleri kaçırmadan yakalamak zor. Araçları benzin ne seviyede ise öyle alıp, öyle de teslim ediyorsunuz. Aracınızın yaktığı benzine ödeyeceğiniz rakam komik.

Yemek işi ayrı bir bölüm ama yemek yiyebileceğiniz mekan isimleri de verelim. Maskat’ta bir akşam yemeğini Mall of Muscat içinde Bazza diye bir yerde yedik, bir özelliği yoktu. İstanbul’a dönüş gecemizde ise Ghubrah bölgesinde Dukanah Cafe adlı bir yerde dürüm et yedik. Hem otantik Umman ortamı ve hem de leziz ayak üstü yemekleri ile kesinlikle tavsiye edeceğim bir mekan.

Belki Sultan Kabus Ulu Camisine gitmeden önce sabah kahvaltısını bile burada yapabilirsiniz. Benim planım bu idi ama belki Bandar Khayran’a geç kalırız korkusu ile yapamamıştık.

Maskat için sizlerle paylaşabileceklerim bunlar..

Esas Umman gezisi bundan sonra başlıyor..

Gezekalın

Dr Ümit Kuru

18.02.2023