12-19 Nisan 2025 tarihleri arasında Afrika’nın kuzey ülkesi olan Fas’a bir gezimiz oldu. Geziyi 1 haftalık programı olan tura katılarak yaptık. Daha yazımın en başında söylemeliyim ki Fas gibi bir ülke için 1 hafta kesinlikle yeterli bir süre değil.
FAS GEZİSİNE NE KADAR SÜRE AYIRMALIYIZ?
Geziye gitmeden önce Kazablanka’dan başlayan, çöl konaklamalı ve Marakeş’de sonlanan programı incelediğimde, gezinin tadının damağımda kalacağını öngörmüştüm. Ama bu sefer şartlarım hazır programı olan bir tura katılmamızı gerektirdi. Gezi sonrasında düşüncem; Fas gibi topraklarından medeniyetlerin geçtiği, kültürlerin harmanlandığı bir ülkeye en az 11-12 gecenin ayrılmasının gerektiğidir. Kısa süreli Fas programları mecburen uzun otobüs yolculuklarını gerektiriyor. Hele bir de bizim bu gezide yaşadığımız otobüs bozulmaları ve yollarda kalma gibi vakit kaybettirecek olaylara denk gelirseniz, işte o zaman keyfiniz kaçıyor.
FAS’A NEDEN GİTMELİYİZ ?
İnsanlığın doğuş kıtası olan Afrika’yı, renkli ülkelere sahip bir kıta olarak görmek gerekir. Tarihlerinde çok medeniyetler barındırmış olan ülkeler, her zaman çok renkli ve çok kültürlü olmanın izlerini taşırlar. İnsanların gündelik yaşamlarında, giyim tarzlarında, sanat ve yemek kültürlerinde bu izleri ayırt edebiliyorsunuz. Fas topraklarında bir zamanlar hüküm sürmüş kadim medeniyetlerin ve Fas topraklarına sömürgeci olarak girmiş batılı ülkelerin günümüze ulaşmış izlerini, Fas’da gezdiğiniz müddetçe görmek size ilginç gelecektir.
Fas’da kasbah, kasr, riad, dar, medina gibi terimler, küçük ayrımlarla da olsa, insanların farklı yaşam alanlarını tarif ediyor. Bunları yerinde görmek ve hatta yapabilirseniz bir riad’da konaklama deneyimi yaşamak istemez misiniz?
Marakeş’de medinaların dar sokaklarından geçerken Berberi sanatçıları olan Gnaoua‘ların (Gnawa), geleneksel müzik aletleri “Lguembri” ve “Qraqeb“leri çalarak yaptıkları müzikleri dinleyebilir, aynı anda başlarını çevirerek şapkalarındaki püskülleri döndürmelerindeki ustalığı ve bunu şova dönüştürmelerini hayranlıkla izleyebilirsiniz. Gezimizde fotoğrafladığım ve bana o an çok şirin gözüken bu sokak sanatçısının, aslında şarkıları ile Sahra Altı Afrika ülkelerinden kölelerin hüzünlü hikayelerini anlatıyor olabileceğini bilmenizi isterim.
Fas dört mevsimi bir arada yaşayabileceğiniz bir ülke. Sahil kesimlerine uzun süredir yeteri kadar yağmayan yağmurlara, Fas gezimizin ilk 3 gününde denk geldik. Akdeniz ve Atlas Okyanusuna komşu kesimlerde ılıman iklim havası yaşanıyor. Rif ve Atlas Dağları‘nı geçerken karlı tepeleri görebiliyorken, Sahra Çölü‘ne ulaştığınızda ise, nisan ayında bile, sıcaktan bunalabiliyorsunuz.
Yüksek Atlas Dağları‘nın doğu kesiminde, Tinghir Kasabası yakınlarında Todgha Kanyonu sizi doğanın gücüne hayran bırakacaktır.
Fas, fotoğraflamayı sevenler için tam bir cennet ülke. Her köşede, bir kapak fotoğrafı olabilecek kişiye denk geleceksiniz. Gezi grubumuzda tanımaktan mutlu olduğum gezginler arasından sevgili Tayfun Çalkavur, Fas insanlarını fotoğraflama konusunda tam bir sanatçıydı. Onun izni ile bazı fotoğraflarını, benimkilerle birlikte aşağıda sizler için paylaştım.
UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesinde bulunan Rabat Eski Şehri, Marakeş ve Fez Medinaları, beni bıraksalar tüm gün boyu gezeceğim ve fotoğraflayacağım Fas şehirleri oldular.
Ama en çok da Şafşaven‘i (Chefchaouen) yani “Mavi Şehri” gezmeye bayıldım. Yüzlerce fotoğraf çektim. Meknes, Tetouan ve Essaouira (Suveyre) gezemediğimiz üç Fas şehriydi. Siz bence bu şehirleri de mutlaka gezi programınıza ekleyin.
Marakeş’de Jemaa El Fna Meydanı her vakit hareketli. Ancak bu meydan akşam saatlerinde tam bir açık hava restoranına dönüşüyor. Yılan oynatıcıları, satıcılar, müzik yapanlar hepsi bu alanda toplanmışlar. Tatlı bir keşmekeş alana hakim oluyor. Marakeş’de bu olaya şahit olmalısınız.
Fas tarih boyunca Fenike, Kartaca ve Roma gibi uygarlıklara ev sahipliği yapmış. Roma uygarlığının bu topraklarda olup da günümüze ulaşan en güzel örneği olan Volubilis Antik Kenti‘ni mutlaka gezmelisiniz. Klasik anlamda kapalı alan müze örneklerini Fas gezimizde göremedim. Açık hava müze örnekleri ise Fas’da bolca mevcut. Gladyatör, Arabistanlı Lawrence, Son Krallık gibi bir çok filmin çekildiği bir plato olan Aït Benhaddou, yarım gününüzü rahatça geçirebileceğiniz UNESCO Dünya Mirası Listesi içinde olan bir köy.
Fes Şehrindeki Chouara Deri Tabakhanesi‘ni, sizi kokusu ile rahatsız edecek deseler bile, ziyaret listenize mutlaka almalısınız.
Fas’da gördüğüm kadarı ile yerler bile Fas’a gitmeniz için birer neden teşkil edebilecektir. Bunları zamanı gelince ayrıntılı olarak anlatacağım. Şimdilik sadece birkaç fotoğraf paylaşarak bu bölümü bitirelim.
FAS’A NE ZAMAN GİTMEK UYGUN OLUR?
Fas’ı gezmek için en uygun zaman bahar ayları (Mart-Nisan ve Ekim-Kasım) olarak tavsiye ediliyor. Yazın sıcaklarında ise, açık hava müzesi gibi olan Fas şehirlerini gezmek bunaltıcı olacaktır.
FAS’A TÜRKİYEDEN NASIL GİDERİZ?
Türk Hava Yolları (THY) ve Pegasus’un Fas’a düzenli olarak uçuşları var. THY Kazablanka ve Marakeş’e, Pegasus ise sadece Kazablanka’ya doğrudan uçuyor. İstanbul Kazablanka uçuşu 5 saat 15 dakika kadar sürüyor. Marakeş-İstanbul uçuşu ise yaklaşık 5 saat sürüyor. Biz geziye Kazablanka’dan başladık ve Marakeş’den döndük. Havalimanları ile şehir merkezi mesafeleri çok da uzun değil. Ama her iki şehrin de trafikleri, saatine göre, yoğun olabiliyor. Bu arada bir dipnot; Marakeş Havalimanı free shop dükkanlarında alkollü içkiler, bizim havalimanları dükkanlarına göre oldukça uygundu. Ancak argan yağı, baharatlar ve diğer alabileceğiniz ürünler şehir içlerine göre havalimanında daha pahalıydı. Fas içinde bazı şehirler arasında (Kazablanka-Rabat-Tanca) hızlı trenler (El Borak tren hattı) çalışıyor. Bu şehirlere daha konforla ve hızla seyahat etmeniz mümkün. Fas’da yollarda çok sık trafik kontrolü yapılıyor. Araç kiralayarak ülkeyi gezmek isteyenler, ülkenin trafik kurallarına mutlaka uymalılar.
FAS’IN PARA BİRİMİ DEĞERİ NEDİR? YANIMIZDA HANGİ PARA BİRİMİNİ GÖTÜRELİM?
Fas’ın para birimi Fas Dirhemi. Paraları bizimkine göre 4 kat daha kıymetliydi (22.04.2025’de 1 Fas Dirhemi=4,15 TL). Yanınızda Euro götürmeniz daha uygun olacaktır (1 EUR=10 Fas Dirhemi, 1USD=9 Fas Dirhemi). Bazı esnaflar Amerikan Doları almakta pek gönüllü değillerdi.
FAS GÜVENLİ MİDİR?
Fas gezimden edindiğim izlenim, ülkenin güvenli olduğu şeklindedir. Fas insanları cana yakın ve samimiler. Alışverişlerinizde Fas esnafı ile ise sıkı pazarlık etmelisiniz. Şaka yollu da olsa, yanınızdaki kadınlar dahil, kadınlara “Güzelliğiniz için binlerce deve verebilirim” laflarını burada da duyabiliyorsunuz. Arap ülkelerinde erkeklerin, kadınlara iltifat etme için çok sık kullandıklarına şahit olsam da, bu cümleyi hep itici bulduğumu söylemeliyim! Onun dışında Fas insanına karşı hiç olumsuz bir deneyimim olmadı. Bu ülkeyi kendiniz de rahatça gezebilirsiniz. Şeriat hükümleri ile yönetilen bir krallık olmasına rağmen kadınlar hayatın tam içindeler. Kafelerde oturan veya araç kullanan kadınlara bolca rastlayabiliyorsunuz.
FAS’TA KONAKLAMA VE YEMEK
Fas içinde gezdiğimiz şehirlerde otel konaklamalarında sorun yaşamadık. Kahvaltıların çok iyi olduğu otellere denk gelsek de, akşam yemeklerinin otellerde yenmesi yerine, Fas yemeklerinin iyi örneklerini tadabileceğimiz restoranlarda yemek yemeyi tercih ederdim. Size de onu yapmanızı tavsiye ederim. Tajin, kuskus, pastilla gibi Fas’a özgün yemekleri mutlaka tatmalısınız. Ortalama bir restoranda 15-20 Euro’ya rahatlıkla doyabiliyorsunuz. Alkollü içkileri sadece otellerde tüketebilirsiniz. Nane çaylarını mutlaka denemenizi tavsiye ederim.
Sanırım Fas hakkında bu kadar izlenim ve tavsiye şimdilik yeterlidir. Genel bilgilendirme ve sonrasında gün gün Fas gezi yazıma ilgilerinizi beklerim.
Bu arada 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramımız kutlu olsun.
Gezekalın
Dr Ümit Kuru
23.04.2025
GEZEKALIN 