Gezi Tarihi 22.10.2010
Meksika’da Palenque şehrinde kaldığım gece, ne zamandır sayıkladığım hayalim gerçek oldu. Uzun zamandır şahit olmadığım ve ateş böceklerinin gecenin karanlığında yaptıkları dansı tekrar görebilme dileğim, dünyanın bir ucunda, Palenque’de, kaldığımız otelin bahçesinde, yemek sonrası şezlongda uzanmışken gerçekleşti. Etrafta onlarca ateş böceğini, gecenin kör karanlığında, çimenler üzerinde danslarını yaparken izlemekten duyduğum mutluluğu tahmin edemezsiniz.
Dün geceden çok hoş bir yer olduğunu tahmin ettiğimiz otelimizde sabah yaptığımız küçük gezi, ön yargımızın ne kadar da doğru olduğunu gösterdi. Yeşillikler içerisinde bungalov tarzı evlerde kaldık. Bahçede yer yer Maya tanrılarına ait olduğunu düşündüğümüz heykeller mevcut.
Kahvaltı sonrası valizler otobüse yerleştirildi ve biz UNESCO tarafından dünya kültür mirası listesi içinde yer alan Palenque’e doğru harekete geçtik.
2300 yıllık tarihleri olduğu sanılan Mayaların en kudretli oldukları 300-900 yılları arasında Meksika’nın Yucatan bölgesi, Honduras, Nikaragua, Guatemala gibi ülkelerde ağırlıklı olarak yaşadıklarını biliyoruz. Bu bölgelerde kurdukları en güzel şehirler ise Palenque, Tikal, Copan, Chichen Itza gibi şehirlermiş. İşte biz bu şehirlerden Palenque’i gezeceğiz. Palenque en şatafatlı günlerini 325-625 yılları arasında yaşamış. Sonrasında nedendir bilinmez, terk edilip ormanın insafına bırakılmış. Orman da onu tamamen yeşilliklerle örtmüş ve 1785 yılına gelene kadar da Palenque unutulmuş gitmiş.
Orta Amerika yerlilerine ait alanları gezerken bu aniden terk edilen şehir hikayelerini çokça dinledik. Mayalar Venüs, Güneş ve Ay gibi gezegenlerin hareketlerini izleyebilecek kadar ileri Astronomi bilgisine, Piramitleri yapabilecek kadar ileri mimari bilgisine, takvimleri ve tuvaleti kullanacak, su kanalları yapacak kadar medeniyete sahip olmasına ve sıfır sayısını bulmalarına karşın tekerleğin tarımda kullanılmasını ve toprağın nadasa bırakılmasını bilmiyorlardı. Gerçi çocuklarının oyuncak arabalarında tekerleği kullanmaları onun hakkında bilgi sahibi oldukları anlamına gelebilir. Belki de tekerlekli arabaya koşacak at, öküz gibi büyük baş hayvanlara sahip olmamalarından tarımda tekerlekli arabaları ve sabanı kullanmamış olabilirler. Mayalar yaşadıkları bölgelerdeki toprak verimsizleştikçe ve açlık başlamaya yüz tutunca, o şehri bir anda terk edebiliyorlardı. İşte bugün gezeceğimiz Palenque şehrinin de, verimsizleşen tarım toprakları nedeni ile terk edildiği düşünülüyor.
Ben bu şehri ve daha sonra ziyaret edeceğimiz Chichen Itza, Tikal adlı şehirleri çok sevdim. Doğanın bir şehri yutması ve yemyeşil bir örtü ile kaplaması sonrasında insanların doğanın istila ettiği bu yerleri açığa çıkartma çalışmalarına bayılıyorum. Kamboçya’da da bu tür yerler vardı ve çok sevmiştim. Kesinlikle çok mistik bir havası oluyor.
16 kilometre karelik bir alana yayılmış olan bu kentin daha çok az bir kısmı açığa çıkartılmış. Kentin Maya dilindeki adı olan Lakam Ha, “Büyük Sular” ya da “Yüce Sular” anlamına geliyormuş. Burası 16.yy.’daki İspanyol işgalinden çok daha önce terk edilmiş durumdaydı. Palenque’de bulunan ilk Avrupalı ise rahip Pedro Lorenzo de la Nada olmuş (1567). O dönemde “güçlü evler toprağı” anlamına gelen Otolum adını taşıyan bölgede Chol adındaki kavim yerleşmiş. De la Nada bu adı İspanyolcadaki “palenque” (fortification-Tahkim edilme) sözcüğüyle karşılamayı tercih etmiş. Palenque zamanla bölgedeki antik kentin adı haline gelmiş. Bir başka varsayıma göreyse, Palenque sözcüğünün kökeni Maya dilinde “jaguar güneş” anlamına gelen “Bahlam kin” adıydı. Bu ad, Güneşin bir başka aleme daldığı yeri ifade etmek üzere kullanılıyordu. Kentin klasik dönemden önceki çağda (İ.Ö.2500-İ.S.300) kurulduğu sanılmakta. Kentin keşfedilmemiş kısmı ormanla kaplı ve bu sık ağaçlı orman yüzünden kentin 1000’i aşkın yapısına ulaşılamamaktaymış. Palenque kenti Unesco tarafından 1987’de Dünya Miras Listesi’ne alınmış.
Meksika ve Guatemala arasında sınırı belirten Usumacinta Nehri yakınında kurulmuş bu antik şehre girince yeşillikler arasında kısa bir yürüyüş yapıyorsunuz. Ceiba Pentandra (Kapok) ağacı Mayalar için kutsal bir ağaçmış. Şehrin merkezi olan ve Saray ile yazılı Piramidin bulunduğu alanda ortada bulunan bu ağacın altında rehberlerimiz Violetta ve Teoman’ın verdiği bilgileri dinledik ama sabahın erken saatlerinde orada olduğumuzdan ne kalabalık vardı ve ışıkta tam olması gereken yoğunlukta olunca ben ufak ufak ayrılmaya başladım. Tam da fotoğraf zamanıydı.
Yazıtlar Piramidi ya da Tapınağı adını doğu yönünde bulunan bir tapınaktan ve bu tapınağın içindeki hiyeroglif yazıtlar içeren üç kayadan almış. Tapınakta piramidin içine inen bir merdiven bulunuyormuş. Merdiven piramidin kalbinde bulunan lahit odasına açılıyor. Dokuz yaşında tahta çıkan ve 80 yaşına kadar da tahtta kalmayı beceren Kral Pacal’ın lahit odasına eskiden giriliyormuş ama artık girilemiyor. Bu arada bu lahdin birebir örneğini Mexico City de Ulusal Antropoloji Müzesinde görmüştük. Saray ise bir terasa kondurulmuş ve birbirleri ile ilişkili odalardan meydana geliyor.
Burayı ziyaret ettikten sonra arkada bulunan Haç Tapınakları grubunu ziyaret ettik. Burası, üzerinde tapınaklar bulunan basamaklı piramitlerden oluşan bir kompleks. Bu grup adını haça benzetilen, Maya mitolojisindeki yaşam ağacı tasvirinden alıyormuş. Asya Şamanizm’inde olduğu gibi, Maya mitolojisine göre de bu ağaç yerin göbeğinde ve kökleri ile yer altı dünyasını, dalları ile gökyüzünü birbirine bağlar. Bu gruptaki tapınaklar Haç Tapınağı, Açmış Haç Tapınağı, Güneş Tapınağı olarak adlandırılmış. Aslında bu isimlendirmeler tamamen keşfedenin adlandırmalarıymış. Bu tapınaklarda en üstte bulunan odalarda kabartmalar var. Kral Pacal’ın oğlu Chan Bahlum tarafından yaptırılmış ve babasının yerine kral olmak için uzun bir süre beklemenin vermiş olduğu kızgınlıkla olsa gerek babasından daha yüksekte betimlenmiş. Sabahın erken saatlerinde her piramidin tepesine tek tek çıkıp muhteşem manzaralara şahit olduk.
Palenque’in pelotte adı verilen ve ölümüne oynanan top sahası bu şehre yakışmayacak kadar küçüktü. Ama top sahasına en çok da benzeyen de Palenque’deki bu sahaydı .
Burada toplu gezi sonrasında serbest zaman verdiler. Hepimiz sağa sola dağıldık ama ben kelebek peşine koşarken biraz fazla dağıldım galiba. Hanımı kaybettim, arayacağım derken bu sefer ben kayboldum. Ormanlar arasında biraz büyülenmiş ve biraz da buluşma saatine yetişemeyeceğim endişesi ile olmadık bir yere gezi alanının ikinci kapısına çıkmışım. Ama otobüs bizi birinci kapıdan alacak ve benden başka da gruptan kimse yok ortada. Yolda rastladığım şelalenin bile tadını çıkaramadan orman içinde patikamsı yollardan tekrar yukarıya doğru koşar adım çıkmaya başladım. Amma velakin artık delikanlı değiliz, bu kadar çok terlediğimi (bir kısmı da kurda kuşa yem olacağım korkusundan) ve yorulduğumu hatırlamıyorum.
Sonunda ana meydandaki Cebia ağacını yani kutsal hayat ağacını görünce duyduğum sevinci anlatamam. Bu arada size yazdığım bu yazının genel bilgilerini hazırlarken okuduğum bir bilgi hayıflanmama neden oldu. Sabah girişte yoktu ama Palenque müze girişinde beyaz elbiseler içinde uzun saçlı ve ellerinde ok ve yay olan insanlar vardı. Meğerse bu insanlar hiçbir başka ırkla karışmamış saf kan Mayalarmış. Bu insanlardan 500-600 civarında kalmış ve resmen koruma altında olup, çok eşliliklerine bile izin vermişler. Vay Mayalar vay!
Bu güzel yeri gezdikten sonra otobüsle 361 km uzaktaki Campeche’ye doğru yola çıktık. Güzel bir yerde öğle yemeği yedikten sonra bir-iki mola sonrası Mexico Körfezi kıyısında bulunan Campeche şehrine ve sahildeki otelimize vardık.
Yarın yola devam edeceğiz.
Gezekalın, aydınlık kalın…
Dr Ümit Kuru
İlk Yayın Tarihi: 15.11.2010 Saat 20:04
Gözden geçirilmiş son yayın tarihi :01.11.2016 Saat 23:19
GEZEKALIN 