Guarda sabahına biraz baş ağrısı ile uyandık. Guarda Portekiz’in en yüksek rakıma sahip olan kenti durumunda. Rakım 1056 gibi ama yine de etkilendim. Kaldığımız otel şehir dışında ve dün geç geldiğimizden dolayı Guarda hakkındaki ilk izlenimim pek iyi değildi. Aslında Guarda’nın yerleşim olarak varlığı çok eski.
Gezimize eski şehrin tam göbeğinden, Praça Luís de Camões meydanından başladık. Sabahın erken saatleri. Guarda’lı vatandaş daha yataklarında anlaşılan. Sokaklar bomboş ve bize ait. Fotoğraf çekmek için hem ışık zamanı ve hem de sokakların boşluğu güzel. Bu meydanda en heybetli yapı Katedral (Sé Catedral da Guarda). Meydanın en kara, en itici ve heybetli binası olan Katedralin yapımına, Kral João I 1390’da başlamış, Kral João III 1517’de bitirmiş. Ne yalan söyleyeyim! Bu meydandaki karşı sıra ve iki yandaki binalar çok daha sevimli benim için. Katedrali boş verdim ve onlarla ilgilendim.
Bu meydandan birer kılcal damar gibi daracık sokaklar başlıyor. Bu sokakların bir kısmında tek katlı, orta çağdan beri ayakta olan evler var. Bu mahalleler eski Yahudi yerleşim yerleri. Yahudi yerleşimine 1200’lü yıllarda, Porta d’El Rei’den başlayarak izin verilmiş ve onların da sayıları 600-800 kişiye kadar ulaşmış. Yahudi cemaatinin daha fazla artmasına 1500 yılların başından sonra izin verilmemiş. Guarda da daha önce yerleşmiş olanlara da din değiştirmeleri için baskılar yapılmış.
Yahudi evleri kapısı, yukarıda benim de fotoğrafladığım gibi, haç işareti ile damgalanmış.
Daracık sokakları yürüyerek Torre dos Ferreiros‘a (kale kulesi) ulaştık. Bir zamanlar Guarda Şehri surlarla çevriliymiş. Bu surların dört köşesinde ise kuleler bulunurmuş. İşte Torre dos Ferreiros, bu kulelerden günümüze kadar ayakta kalan kule. Guarda gezimizi burada tamamlayıp, bir sonraki durağımız Belmonte‘ye doğru yola çıktık.
Aslında Belmonte olsun, bundan önce gezdiğimiz Guarda olsun El Camino de Santiago denen bir haç yolu üzerinde bulunan şehirler. Bu konudan biraz bahsetmekte fayda var; Selahaddin Eyyubi Kudüs’ü ele geçirince, Hristiyan dindarlar Kudüs’e haç yürüyüşünü yapamıyorlar. İlla ki bir haç yolu gerekiyor ya, Hristiyan dindarlar alternatif bir haç yolu peşine düşüyor.
Santiago de Compostela Katedrali
Yakup, Hz İsa’nın On İki Havarisinden biri. Romalılarca Kudüs’te öldürülünce müritleri Yakup’un küllerini İspanya’nın Santiago de Compostela şehrine götürüyorlar. Yakup’un küllerinin bulunduğu Katedrali, başlarda Papalık karşı çıkmasına rağmen, Hristiyan dindarlar yeni haç yolu kabul ediyorlar. Bu haç yolu için belirli bir rota yok. Amaç Santiago de Compostela Katedraline ulaşmak. Bir dönem dini amaçla haç için yürünen yol, bugün daha çok bir yürüyüş (treking) rotası olarak kabul ediliyor ve yürünüyor. Bu yol El Camino de Santiago (Santiago Yürüyüş Yolu) diye adlandırılıyor. İşte Portekiz içinde de Santiago de Compostela‘ya doğru çok sayıda haç rotası var. Belmonte, Guarda, Evora bu rota üstünde bulunan şehirler. Yani bugün gezdiğimiz Belmonte de bu rota üstünde ve buradaki kilise de, hacıların uğradığı kiliselerden.
Belmonte’nın bir diğer özelliği Brezilya’nın kaşifi Pedro Álvares Cabral‘ın doğduğu yer olması. Burası da şirin bir kasaba çıktı. Bir zamanlar alışık olduğumuz sakin, kendi halinde Anadolu kasabalarını andırıyor. Sokaklar tertemiz.
Burada önce Igreja de Santiago‘yu (Santiago Kilisesi) ve Panteão dos Cabrais‘i (Cabral Ailesi Anıt Mezarı) gezdik. Kilise, Cabral ailesinden Dona Maria Gil Cabral‘ın direktifleri ile yapılmış ve 13. yüzyıla kadar giden bir tarihi var. Kilise içinde bu bayanın anıt mezarı yer alıyor. Hemen yan taraftaki Panteão dos Cabrais, diğer Cabral ailesi üyelerinin anıt mezarı.
Belmonte Kalesi bir ortaçağ kalesi. Burayı gezmenin kaleden Belmonte manzarası fotoğraflamak dışında bir özelliği yok bana göre.
Kale gezisi sonrasında Belmonte’nin eski evlerinin bulunduğu sokakları gezdik. Bunlar da tek katlı evler. İlginç olarak evlerin dışında, kadınların çamaşır yıkamakta kullandıkları tekneler bulunuyor. Bu tarz bir çamaşır yıkama teknesini ilk kez gördüm.
İber Yarımadasında yaşayan ve kovulmamak için zorla veya kendi istekleri ile Hristiyan dinine geçen, gizli de olsa Yahudi inançlarını devam ettirenlere Marranolar deniyor. Belmonte, Portekiz’de bunların en yoğun olduğu yer. Marranolar 1970’de eski (ya da aslında hiç terk etmedikleri) dinlerine geri dönmüşler ve 1996’da da burada sinagogları açılmış.
Belmonte’de bir Yahudi müzesi de var. Biz gittiğimizde orijinal müze kapalıydı ve tadilat vardı. Müzeyi küçük sayılacak bir yere taşımışlar. İlginç bir yer ama çok az sayıda eser var.
Müzenin karşısında bulunan kafelerden birinde kahve içimi sonrasında tekrar yollara düştük.
Yolda bolca Okaliptus Globulus ağaçları içinden geçtik. Bu ağaçlardan elde edilen ve Portekiz hamuru denen kağıt malzemesi, kağıt için çok kaliteli bir kaynak. Ekonomik değeri var. Bu ağaçlar 7-12 sene büyütüldükten sonra kağıt için dipten kesiliyor. Çok beyaz ve esnek bir kağıt elde ediliyor. Portekiz geleneksel yöntemlerle Mantar Meşesi, Okaliptus gibi orman ürünlerini bilinçli olarak kullanarak ekonomisine katkı sağlıyor.
Bir süre sonra Douro Nehri yerine Teju Nehri gözükmeye başladı ve Tomar Kasabasına ulaştık. Tomar ilginç bir yer, mutlaka görülmeli. Buranın kurulma hikayesi 12. yüzyıla kadar gidiyor. Tapınak şövalyelerinin sözünün geçtiği, muteber sayıldıkları, güçlü oldukları bir dönemde onların isteği ile inşa edilen Roman Katolik kilisesi, Convento de Cristo çevresinde gelişen bir şehir.
Biz buraya vardığımızda açlık hissimiz tavan yapmıştı. Araç bizi şırıl şırıl akan, güzel bir suyun yanında bıraktıktan sonra kısa bir yürüyüşle doğrudan yemek yiyeceğimiz Praca da Republica’da, bulunan Taverna Antiqua adlı mekana gittik. Gittiğimiz mekan, o ana kadar yemek yediğimiz en güzel ve en ilginç mekandı. Daha içeri girmeden, mekanın dış kapısında bulunan ve orta çağda cezalandırmalarda kullanılan işkence aleti, mekanın ilginçliğini anlatıyor.
İçerisi sadece mumlarla aydınlatılıyor, masalar uzun, sandalye yerine de uzun sedirler vardı. Ama mekanın esas ilginçliği patrondan, garsona kadar burada çalışanlardı. Bu adamlar ve mekan, sanki orta çağdan fırlayıp da gelmişler gibiydi. Çalışanların hepsi uzun saçlı-sakallı, atletik yapılı ve filmlerde gördüğümüz giysiler içindelerdi. Benim hanım dahil, kadınların hepsinin ağzından “wuuawww” sesi çıktı. Bir erkek olarak biraz bozuldum tabii ki. Ama ortam o kadar güzel ve fotoğraf için davetkardı ki, bir süre sonra ben de büyüye kapıldım. Adamlara en çok ben sarılmış ve fotoğraf çektirmişim iyi mi? 🙂
Çorba, et, kap olarak ekmek kullanılan bir sulu yemek, tavşan eti ve pilav dan oluşan bir menü yedik. Bu mekan Tomar’a gelince asla atlanmamalı. bu ambiyans içinde, tok olsanız bile mutlaka bir şeyler atıştırın.
Yemek sonrasında Tomar sokaklarında dolaştık. Burada bulunan sinagogu ziyaret ettik. Sinagog, orta çağdan kalma nadir Yahudi dini tapınaklardan olması açısından önemli.
Convento de Cristo, UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi içinde bulunan bir eser. Gerçekten çok etkileyici bir yer. Burası önceleri Tapınak Şövalyeleri tarafından finanse edilmiş ve sonra da kral tarafından onların mekanı olarak kullanılmasına izin verilmiş. Tapınak Şövalyeleri başlarda Kudüs yolunda hacıları koruyan 9 kılıç ustası iken, zamanla katılımlarla çok güçlenmişler. Savaşlarda gösterdikleri üstün başarılara ve kralların vazgeçemedikleri askerler olmalarına rağmen artan sayıları kralları ürkütmüş. Bunun üzerine Papa’nın fermanı ile bu askerlerin tarikatı ve Tapınak Şövalyeleri birden “tu kaka” olmuşlar. Kimileri yakalanıp idam edilmiş, sağ kalanları da yer altına çekilip, gizlenmişler. Portekiz Hanedanı ise akıllı davranmış ve bu tarikatın ismini değiştirip, keşiflere çıkan denizcilerin yanına katarak onların korunmasında ve gerektiğinde ayak bastıkları yerlerde kendileri ile savaşan yerlilere karşı savaşmalarında kullanmışlar. Bu gizemli tarikatın bugün bile halen devam eden kolları var deniyor.
Neyse! Biz dönelim Convento de Cristo’ya. Burası tamamlandıktan sonra Arap istilasına uğramış ama şövalyeler direnmişler ve bu kale-manastır arası yapıyı Araplara teslim etmemişler. Manastırda çok ayrıntılı işlemeler, çok güzel kapı ve pencereler var. Burada Romanesk, Gotik, Manuelin, Rönesans mimari tiplerinin örnekleri bir arada görülebiliyor.
Ben en çok Convento de Cristo’nın dış kapısını, yuvarlak kiliseyi, içerideki Manuelin pencereyi, o zamana göre çok ilginç ve bence zamanın ilerisindeki kalorifer sistemini ve bir de yuvarlak kuyu gibi tuvaleti görmenizi isterim.
Manastırdaki umumi tuvalete çok güldük. Bir kocaman kuyu düşünün; Bu kuyunun kenarına oturuyorsunuz ve ihtiyaç gideriyorsunuz. Bir de yanınızda aynı anda kendi ihtiyaçlarını giderenlerin varlığını düşünün. Tamam! Bırakın düşünmeyi..
Obidos bugün ziyaret edeceğimiz son yer. Atlantik kıyısı komşuluğu olan bu yerleşim yeri tarih boyu epey bir uygarlığa ev sahipliği yapmış. Esas gezilecek yeri, tepeye kurulu kale ve çevresi. Portekiz’de kale ve benzeri yerler özel davetler için kiralanabiliyormuş.
Bizim gittiğimiz saatte kale geziye kapalıydı. Ancak o bölgeye kadar gidip, şehri çepeçevre saran surların bir kısmını yürüdük.
Sonra da Orta Çağdan kalma dar sokaklarda yürüyüş yaptık. Buranın vişne likörü meşhur. İstanbul’a getirmek için Bir şişe kaptık tabii ki.
En sonunda Caldas da Rainha şehrine ulaştık. Burada konakladığımız otel çok güzeldi. Yemeği otelde yedik ve gezinin başarısı, edindiğimiz yeni arkadaşlık ve anılarımızın şerefine kadehlerimizi kaldırdık. Ertesi gün buradan doğrudan havaalanına gittik ve yurda döndük.
Her gezi sonrası, gezi yazılarımı yazarken geziyi baştan yaşıyorum. Gezi öncesi, sırası ve sonrasında aldığımı notları, fotoğraflarla birleştirmek, siz takipçiler için okunabilir hale getirmek bana büyük bir haz veriyor. Hangi kısmı daha çok seviyorum? Tam emin değilim. Ama gezi olmazsa, yazı olmazdı. Anı orada yaşamak ve yazdıklarıma şahit olmak ayrı bir zevk tabii ki.
Bu yazı Portekiz gezimizin son yazısı. Bu ülkeyi sevdim. Pek bozulacak gibi de değil şükürler olsun. Hemen olmasa bile yaşamınızın bir döneminde bu ülkeyi gezmeyi ihmal etmeyin derim.
Bir daha ki buluşmaya kadar..
Hoşçakalın, Gezekalın….
Dr Ümit Kuru
08.06.2017 Saat 09:57
GEZEKALIN 