Murmansk’ın kuruluş tarihi yeni sayılsa da anıtlar, parklar bakımından yine de zengin sayılabilecek bir şehir. Kaldığımız Azimut Hotel şehrin göbeğinde ve 5 bulvarın kesiştiği bir alanda bulunuyor. Bu nedenle sabahın erken saati olsun, gece olsun hanımla beraber şehrin ana caddeleri üzerinde, özellikle Lenin Bulvarı üzerinde, yürüyüşler yaptık. Gece kuzey ışıkları avı, gündüz diğer aktiviteler olunca kısıtlı gün ışığında şehri gezmek pek mümkün olmadı. Biz de bulduğumuz her fırsatta şehirde yürüyüşler yaptık. Şehri gece gündüz rahatlıkla ve güvenle yürüyerek gezebilirsiniz.

Yalnız Rus alfabesine yabancı oluşumuz, tabela altlarında İngilizce karşılıkların olmayışı gezdiğimiz yerleri tanımakta zorluğa neden olurken, toplu taşımayı kullanmaktan uzak durmamıza neden oldu. Murmansk sokaklarında İngilizce konuşanı bulmanız neredeyse imkansız. Turumuzun son günü grupla şehir turumuz oldu. Bu yazımda sizlerle Murmansk şehir gezilerimizden izlenimlerimi paylaşacağım.

Murmansk’da Lenin Bulvarı üzerinde sıralı halde devlete ait heybetli binalar ve parklar bulunuyor. Caddeler ve parklar yılbaşı nedeniyle süslenmiş. Parkların önünden geçerken mutlaka kafanızı o tarafa doğru çevirin. Çünkü parklar içinde bulunan bazı heykelleri kaçırabilirsiniz.

Murmansk’da gezilecek yerlerin başında Lenin Nükleer Buzkıran Gemisi geliyor. Murmansk Ticari Limanında demirlenmiş olan gemiyi biz de gezdik. Önce limanın bahçesinin yılbaşı için çok güzel bir şekilde süslendiğini belirtmeliyim.

Ayrıca limanın içinde İkinci Dünya Savaşındaki bombalamalar sırasında ölen liman işçileri anısına ve Murmansk’ın Büyük Vatanseverlik Savaşı kahramanları adına dikilmiş olan ilk anıt da bulunuyor; Pamyatnik Portovikam Anıtı. Anıt 1945 yılında dikilmiş.

Rusya’nın ilk nükleer buzkıran gemisi olan Lenin, yapıldığı 1957 yılından, emekliye ayrıldığı 1989 yılına kadar Sovyetler Birliği’nin kuzey kıyılarında seyreden kargo gemileri için, rotaları üstündeki buzları kırma görevi yapmış. Sonra da gemi limana çekilerek, uzun bir hazırlık aşaması sonrasında, müzeye dönüştürülmüş.

134 metre uzunluğundaki Lenin gemisini bir rehber eşliğinde geziyorsunuz. Personel kameraları, toplantı, yemek, sinema ve diğer sosyal aktivite salonları, ameliyathanesi, diş ve sağlık üniteleri ile gemi yüzer bir şehir gibi.

“Büyük Vatanseverlik Savaşı” terimi Rusya ve bazı eski Sovyet Cumhuriyetleri Birliği ülkelerince sık olarak kullanılır. Bu terimle 22 Haziran 1941 tarihinde Nazi Almanya’sının Rusya’ya başlattığı savaşa karşı vatanın savunulması anlatılır. Terimin orijinali 1812 yılında Napolyon önderliğindeki Fransa ordularının Rusya’ya saldırmasına karşılık, Rusların verdikleri vatan savunması savaşından geliyor. Rusya’da Leningrad ve Stalingrad gibi bazı şehirler İkinci Dünya Savaşı’nda verdikleri kahramanca savunma savaşları ile ön plana çıkıyorlar. Murmansk şehri de Büyük Vatanseverlik Savaşında Almanlara karşı verdikleri topyekün savunma savaşları ve şehrin Nazi bombardımanı altında ağır hasar alması ile anılıyor. Yoğun saldırılara rağmen Almanların Murmansk’ı ele geçirmesine izin verilmemiş. Savaşın geri kalanında, diğer müttefik ülkelerin Sovyetler Birliği’ne girerek silah ve diğer malzemeleri iç kısımlara iletmesinde Murmansk geçiş noktası olarak görev yapmış. Murmansk’a bu kahramanlıkları nedeni ile 1985 yılında “Kahraman Şehir” unvanı verilmiş. Bu nedenle Murmansk’da çok sayıda Büyük Vatanseverlik Savaşı anısına anıt bulunuyor. Alyosha Anıtı bu anıtlar içerisinde en önemli ve en heybetli olanı.

Alyosha’nın bizdeki karşılığı “Mehmetçik“. Anıt 1974 yılında bulunduğu yere yapılmış. Omuzunda hafif makineli tüfek bulunan, yağmurluk giymiş Alyosha, sırtı şehre dönük, Kola Körfezine doğru bakarak vatanı Almanlara karşı savunuyor. Anıt, Murmansk’ın başlıca turistik yerlerinden biri. Alana iki tarafı zincirli bir yürüyüş yolundan giriliyor.

Anıt, Rusya’nın en yüksek anıtlarından biri. Yedi metrelik bir kaide üzerinde 35,5 metrelik bir asker figürü yükseliyor. Anıtın önünde devamlı olarak ateşin yandığı bir podyum bulunuyor. Anıtın önünden şehrin ve Kola Körfezi’nin muhteşem manzarası gözüküyorsa da bizim o saatte, sisli havada ve karanlıkta ne körfezi, ne de şehri görmemiz mümkün oldu.

Kuzey Kutbu’nun Sınır Muhafızları Anıtı (Pamyatnik Pogranichnikam Arktiki) Lenin Bulvarı üzerinde, Murmansk Bölge Tiyatrosu yakınında bir park içinde bulunuyor. Anıt bir sınır taşı çevresinde nöbette olan kara, hava ve deniz kuvvetlerinden askerler ve sınır köpeği içeriyor.

Büyük Vatanseverlik Savaşı anıtlarından bir diğeri savaş kahramanı Anatoly Bredov anısına 1958’de dikilmiş. Anatoly Bredov Anıtı Lenin Bulvarı üzerinde bulunuyor.

Büyük Vatanseverlik Savaşı sırasında Murmansk halkının kararlılığı ve cesaretini simgeleyen bir başka anıt kompleksi ise Bacalar Anıtı. Şehir savaş sona erdiğinde Alman uçaklarından atılan bombalar nedeni ile tanınmayacak derecede yerle bir olmuş. Sadece bir günde, 18 Haziran 1942’de, Murmansk’ın bombalanması sırasında binaların yaklaşık yarısı yıkılmış. Bu nedenle 18 Haziran Murmansk tarihindeki en kara gün kabul ediliyor.

Askeri fotoğrafçı Yevgeny Khaldei’nin çektiği bombalanmış Murmansk fotoğraflarında, Murmansk’ta sadece bacaların kaldığı görülüyor. Bu nedenle Semenovsky Gölü‘nün güney kıyısında Murmansk halkının Büyük Vatanseverlik Savaşı sırasındaki dayanıklılığına ve cesaretine dair bir başka anıt daha yaratılmış. Yerel dilde Bacalar Anıtı denen anıt kompleksine Sovyet askeri tarihçisinin fotoğrafları ilham kaynağı olmuş. Alanda bombalardan sonra ayakta kalan bacalar ve anı duvarında ise o bombalardan sonra çekilen fotoğraflar var. Anıtın yakınında biri alanın orta kısmında, ikincisi ise gölün kıyı bölgesinin yakınında olan iki izleme platformu bulunuyor. Donmuş gölde zaman zaman aktiviteler düzenleniyormuş.

Barış Zamanında Ölen Denizcilere Anıt, Chelyuskintsev Caddesi ve Geroyev-Severomortsev Bulvarı arasındaki iniş yolunda bulunan bir parkın içindeki deniz feneri. Açık havada Kola Körfezi’nin güzel manzarasının keyfini çıkarabileceğiniz şehrin en güzel yerlerinden birisi de burası.

2002 yılında açılan 17,5 metre yüksekliğinde altıgen bir deniz feneri kulesi, savaşta değil ama barış zamanında ölen denizcilerin anısına açılmış. Deniz fenerinin yanında, altına deniz suyu kapsülü yerleştirilmiş bir gemi çapası, deniz fenerinin içinde ise bir anı müzesi bulunuyor. Müzenin beş duvarına da, barış zamanında denizde ölen farklı filolardaki denizcilerin anısına anıt levhalar eklenmiş.

2009 yılında bu park içine, deniz fenerinin yanına Kursk nükleer denizaltısının kontrol odası yerleştirilmiş. Nükleer denizaltı Kursk‘ın batışı trajik bir kaza ile olmuş. Bir tatbikat sırasında gemide meydana gelen patlamanın ardından 12 Ağustos 2000’de denizaltı Barents Denizi‘nde batmış. Gemideki 118 kişinin tamamı da ölmüş.

2001 yılında büyük çaplı bir uluslararası operasyon sonucunda denizaltı 108 metre derinlikten çıkartılmış. Bu denizaltının kontrol odasının bir parçası da bu parka yerleştirilmiş. Duvarda, sonsuza dek denizde kalan bir insanın elini temsil eden bir elin izi oyulmuş

Deniz fenerinin karşısında, parkın merdivenlerini tırmanarak üst platformda Sulardaki Kurtarıcı Kilisesi‘ne (Spas on the Waters Church) ulaşıyorsunuz. Karlar altında bu anıt kompleksinin çok güzel fotoğraflarını alabiliyorsunuz.

Bekleyen Kadın Anıtı (Skul’ptura Zhdushchaya) diğer ziyaret ettiğimiz yerlerdendi. Chumbarova-Luchinskogo Caddesi üzerinde ve körfeze tepeden bakan bir parkın içinde bulunan anıt, denizde bulunan eşlerini oğullarını bekleyen kadınlara adanmış. Anıtın fikir babası şair Viktor Timofeev. 1970 yılında, yazdığı “Duygusal Nöbet” adlı şiirinden hareketle kadın sevgisi ve bağlılığının sembolü olan Bekleyen Kadın Anıtı dikilmesi fikrini dile getirdi. Anıt ancak 2012 yılında yapılabildi. Anıtın bulunduğu alandan aşağıda körfezin güzel bir manzarasını görebilirsiniz.

Son olarak da Murmansk’da alışveriş ve yemek için sizlere tavsiyelerim olsun. Plazma Mall denen market her türlü alışverişleriniz için uygun. Çok geniş bir içki reyonu var. Gray Goose adlı restoran bir akşam yemeği için tavsiye edeceğim yerlerden.

Bir de aklıma gelen bir ayrıntıyı da sizlerle paylaşayım. Murmansk’da bazı evlerin ışıkları pembe. Rus rehber bu konuya dikkatimizi çekerek bizlere “Evlerdeki bu pembe ışıklar ne için” diye sordu. Hiç birimiz bilemedik tabii ki. Öğrendik ki 6 ayın gece olarak sürdüğü ve gün ışığına hasret Murmansk’da Ruslar cam kenarında bitkilerini büyütebilmek için bu pembe ışıkları kullanırlarmış. Murmansk’ı gezerken bu pembe ışıkları görürseniz başka bir şeye yormayın..

Evet sevgili Sanal Gezgin arkadaşlarım.. Bu yazı ile Murmansk Bölgesine yaptığımız kuzey ışıkları avı ve katıldığım alternatif aktiviteleri, Murmansk hakkındaki bilgileri sizlerle paylaşmış oldum. Bu gezide çıplak gözle göremediğimiz kuzey ışıkları avına yeniden çıkar mıyız? Bilmiyorum! Hayat bizlere ne gösterecek, hangimiz bilebilir?

Yine de gökyüzündeki ışık oyunlarına şahit olma arzum tatmin olmadı. Belki bir gün, yeniden bir daha kuzey ışıkları için ve belki de başka bir bölgeye gezimiz olur.

Gezekalın

Dr Ümit Kuru

25.03.2024