–Dünyanın en büyük kuşunun bundan milyonlarca yıl önce yaşadığını mı düşünüyorsunuz? Öyleyse yanılıyorsunuz! Çünkü 3 metre boy, 400-500 kg ağırlıkla Fil Kuşu (Aepyornis maximus), bundan 800-1000 yıl öncesine kadar (bazı kaynaklar 400-500 yıl öncesine kadar diyor) Madagaskar‘da yaşıyordu.
-Boyu 3 metreyi bulabilen Fil Kuşu’nun yumurtası da elbette küçük olamaz. 90 cm çap, 33 cm uzunluk ve 9 lt sıvı alma kapasitesi olan bir Fil Kuşu yumurtası sizce kaç tavuk yumurtası büyüklüğü eder? Haydi sizi yormadan söyleyelim! Fil kuşunun yumurtası tam 200 tavuk yumurtası büyüklüğüne denk geliyor. Fil Kuşu yumurtası bilinen en büyük dinozor yumurtasının tam 3 katı büyüklüğünde imiş. Bir tek Fil Kuşu yumurtası ile 120 kişilik omlet yapabilmeniz mümkün.
Kuleli Askeri Lisesi
-Dünyada bütün halinde sadece 25 adet kalmış Fil Kuşu yumurtasının bir tanesinin Kuleli Askeri Lisesi Müzesi içinde olduğunu biliyor muydunuz? Evet! 1845 tarihinde kurulmuş ve bir zamanlar öğrencisi olduğum Kuleli Askeri Lisesi’nin müzesinde Fil Kuşu yumurtası sergileniyor. Etiketinde de “Paleolitik Devirden kalma Piyurniş Kuşu yumurtası” yazıyor.
O zamanlar ne aklım bu akıl, ne de ruhum gezgin ruhuydu. Müzeden hatırladığım teleskop, dürbün türünden objeler. Bu değerli yumurtayı hatırlamıyorum bile. Yakın bir tarihte gezi yapacağım Madagaskar’da müze gezerken hayretler içinde fotoğraflamaya çalışacağım Fil Kuşu yumurtasını, aslında 1970’li yılların sonlarında bu müzede görmüş olmam ve onu hatırlayamamış olmam üzücü!
Madagaskar’ın ana karadan kopuşunun tamamlanışı ve Madagaskar’ın dünyadan izole bir tabiata ev sahipliği yapışı 70 milyon yıl öncesine dayanıyor. Bugün Madagaskar’ın barındırdığı canlıların %99’u sadece Madagaskar’da bulunuyor. Buna bir de, bir zamanlar Madagaskar’da yaşayan ama günümüzde nesli tükenen hayvanlar ve bitkileri de eklerseniz, Madagaskar’ın flora ve fauna zenginliği hakkında bir fikir sahibi olabilirsiniz. İşte Madagaskar’da nesli bugün tükenmiş olan hayvanlardan bir tanesi de bu yazının konusu olan Fil Kuşu.
Devekuşu ile akraba sayılan Fil Kuşu aslında 60 milyon yıldır yaşamayı başarabilmiş. Bu yaşamın bedeli olarak da bazı özelliklerini evrim geçirerek kaybetmiş. Örneğin kanatları artık uçamayacak kadar küçülmüş. Bu kuşun günümüzden 10 milyon yıl önce yok olması gerektiğini düşünen bilim adamları var.
https://www.youtube.com/watch?v=q8ghoHfW8WE
Marco Polo’nun gezi hikayelerini yazdığı 1298 tarihli kitabında mitolojik kuş olarak Rukh’dan bahsetmesi, bu dev kuş hakkındaki ilk yazılı kaynak olarak gösteriliyor. Marco Polo’yu, kendisinin görmediği bu kuşun varlığından, bir Tatar Hanı haberdar etmiş. Marco Polo, Tatar Han’ın ağzından kuşu kitabında şöyle tarif ediyor; Kuşun tüyünün uzunluğu 9 karış ve genişliği ise 2 avuç kadardır. Bu kuş Marco Polo’ya göre kartal görünüşlü, kocaman pençeleri ile bir fili bile yakalayıp uçabilen dev gibi bir kuş olmalıdır . Ama Marco Polo 1298’de yazdığı bu kuş hikayesine Avrupa’da kimseyi inandıramaz. 1467-1469 yılında Madagaskar’a uğrayan gemicilerin gördüğü kocaman yumurta kabukları ise bir dinozordan kalan yumurta kabukları olarak değerlendirilir. Aslında Marco Polo’nun tarif ettiği kartal görünüşlü dev kuşun kaynağı Madagaskar’da bulunan başka bir fosilden gelse gerek. Çünkü Fil Kuşları etobur hiç olmadılar, onlar gerçekte otoburdular.
Bir zamanlar Madagaskar’ın kıyılarında bolca yaşarlarken, zamanla sayıları azaldığından iç bölgelere çekilen Fil Kuşlarının, 11-12. yüzyılda nesli tükendi, gitti.
60 milyon yıldır yaşamış, yaşamak için inat etmiş, evrim geçirmiş bu hayvana ne oldu da yakın sayılacak bir tarihte yaşam sahnesinden çekilip gitti? Bunun nedeni insanların adaya yerleşmeleri ve bu yerleşimin zamanla artması. Madagaskar geç yerleşim almış adalardan bir tanesi. Ama insanlar buraya yerleştikten sonra hem bu dev kuşları avlamışlar ama daha çok da yumurtalarını yuvalarından çalmışlar. Zamanla Fil Kuşlarının nüfusları hızla azalmış ve nesillerinin tükenmesi ise kaçınılmaz olmuş. Zamanın ve zamanın değişen koşullarının milyonlarca yılda Fil Kuşlarına yapamadığını, insanoğlu yaklaşık 1000 yıl içinde becerebilmiş.
http://www.gezekalin.com’da son zamanlarda, “Gezi öncesi notlar” başlıklı bölüme, özel bir önem veriyorum. Gezilmesi kesinleşen ülkelerle ilgili gezi öncesi yaptığım bilgilenme çalışmalarımı bu bölümde paylaşıyorum. Bir kaç hafta sonra gezmeyi planladığım Madagaskar ile ilgili genel bir bilgilendirme yazısı hazırlarken, karşıma Fil Kuşu konusu çıktı. Sonrasında yakın zamanda gazeteci-yazar sevgili Yılmaz Özdil’in Kuleli Askeri Lisesi’nin kapatılması sonrasında yazdığı ve çok etkilendiğim köşe yazısı aklıma geldi. Ben de hem eski bir Kuleli Askeri Lisesi öğrencisi ve hem de Madagaskar seyahati yapacak bir kişi olarak bu konuyu bloğumda işlemeye karar verdim.
Bir zamanlar okulum olan Kuleli Askeri Lisesi, benim dönemimdeki eğitim düzeyi ve kalitesi ile her zaman övündüğüm bir okuldu. 171 yıllık tarihi boyunca binlerce öğrenci yetiştirmiş bu güzide okulun kapatılması beni ve tanıdığım bir sürü insanı derinden üzdü. Benim zamanımdaki okula seçme kriterleri herkes için eşitti. İşçi çocuğu olarak özel liselerde okuma şansı olmayan benim gibi öğrencilerin iyi bir eğitim alabilmesi için çok önemli bir eğitim kurumuydu. Ne olduysa kuruma alınması hedeflenen bir takım insanlara soruların önceden verilmesi ve okula yerleştirilmesi ile oldu. Bir dönem eğitim ve öğretimde övünç kaynağı olan okul bir anda kötü ve zararlı bir kaynak oldu. Askeri olsun, sivil olsun hiç bir darbe alkışlanacak ve onaylanacak bir olay değildir. Ancak göz yumularak, görmezden gelerek, bir gruba imtiyaz verilerek gelinen son durumda 171 yıllık Kuleli Askeri Lisesi’nin suçu nedir? Evrensel doğrularla ve adaletli bir seçme yöntemi ile, bilimsel yollara ve yöntemlere dönülerek verilen eğitim ve sınav sonuçları ile bu okulda yeniden aydınlık ve geleceğin subay adaylarını yetiştiremez miydik?
Yani Fil Kuşu’nu tüketen nesillerden elimizde kalan ve Kuleli Askeri Lisesi Müzesinde sergilenen Fil Kuşu yumurtası örneğinde olduğu gibi Kuleli Askeri Lisesi’nin de nesli tüketilmeli miydi?
Gezekalın, aydınlık kalın….
Dr Ümit Kuru
25.08.2016 Saat 00:49
GEZEKALIN 